Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Analysis of Educational Research on Cognitive Flexibility in Türkiye

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 158 - 184, 25.12.2025

Ayşe Görmüş , Didem Kılıç

https://doi.org/10.47479/ihead.1761291

Öz

Cognitive flexibility is defined as the ability of individuals to develop cognitive strategies in response to new and unexpected situations. This ability is effective in students’ problem-solving, decision-making, and creative thinking skills, enabling them to adapt successfully to their educational and teaching lives in difficult situations. Therefore, examining cognitive flexibility skills in learning and teaching processes is of great importance. This study aimed to examine the current state of studies on cognitive flexibility in the field of education in Türkiye as well as changes and trends over time. A qualitative research process was followed and document analysis was conducted. In this context, 252 studies, 24 of which were doctoral theses, 129 master’s theses and 99 articles, were analysed in accordance with the criteria determined by using the Prisma statement. The data obtained were analysed descriptively according to publication types, publication years, research methods, sub-disciplines, study groups, and data collection tools. According to the general results of the study, the number of studies on cognitive flexibility in the field of education in Türkiye is increasing, and the sub-disciplines in which the studies are conducted are beginning to diversify. A significant increase has been observed in doctoral studies in recent years. Researchers predominantly prefer quantitative research methods and data collection tools such as forms and scales. Based on the research findings, it is considered necessary to increase experimental and qualitative studies aimed at developing cognitive flexibility skills, to encourage multidisciplinary approaches, and to raise awareness through studies conducted with all stakeholders in education.

Anahtar Kelimeler

Cognitive flexibility Educational research Cognitive skills

Kaynakça

  • Akçay-Özcan, D. ve Kıran-Esen, B. (2016). Ergenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile özyeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Eurasian Education and Culture, 1(1), 1-8.
  • Alakuş, A. (2023). Lise öğrencilerinin kariyer uyumu ve bilişsel esneklik düzeyleri arasındaki ilişkide analitik düşünmenin aracı rolü [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
  • Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
  • Altunkol, F. (2017). Bilişsel esneklik eğitim programının lise öğrencilerinin bilişsel esneklik ile algılanan stres düzeylerine ve stresle başa çıkma tarzlarına etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
  • Aslan Ş, Turk F. (2022). Bilişsel esneklik ve psikolojik esneklik kavramlarının karşılaştırılması. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 14(1):119-130. doi:10.18863/pgy.917360
  • Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “likert” ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 1-24.
  • Bedel, A. ve Ulubey, E. (2015). Ergenlerde başa çıkma stratejilerinı̇ açıklamada bilişsel esnekliğin rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 291-300.
  • Beşer, R. (2024). Masallar aracılığıyla ilkokul öğrencilerinin bilişsel esneklik becerilerinin geliştirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
  • Bilgin, M. (2009a). Bilişsel esnekliği yordayan bazı değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36):142-157.
  • Bilgin, M. (2009b). Developing a cognitive flexibility scale: Validity an reliability studies. Social Behavior and Personality, 37(3), 343-354. https://doi.org/10.2224/sbp.2009.37.3.343
  • Bilgin, M. (2017). Ergenlerin beş faktör kişilik özelliği ile bilişsel esneklik ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 945-954.
  • Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları
  • Camcı-Erdoğan, S. (2018). Üstün zekalılar öğretmenliği adaylarının bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 77-96. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.465710
  • Cañas, J., Fajardo, I., ve Salmeron, L. (2006). Cognitive flexibility. International encyclopedia of ergonomics and human factors, 1(3), 297-301.
  • Cañas, J., Quesada, J. F., Antolí, A., ve Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482–501. https://doi.org/10.1080/0014013031000061640
  • Cheng, J. ve Koszalka, T. (2016). Cognitive flexibility theory and its application to learning resources. (Concept paper) Retrieved from: http://ridlr.syr.edu/publications/
  • Çalık, M., ve Sözbilir, M. (2014). İçerik Analizi Parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39 (174), 33-38. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412
  • Çelikkaleli, Ö. (2014). Bilişsel esneklik ölçeği ’nin geçerlik ve güvenirliği. Eğitim ve Bilim, 39(176) 339-346.
  • Çetin, İ., Padır, M. A., ve Çoğaltay, N. (2023). Okul müdürlerinin bilişsel esneklikleri ile etkili problem çözme becerileri arasındaki ilişki: bir kanonik korelasyon analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(5), 2442-2457. https://doi.org/10.15869/itobiad.1260559
  • Değirmenci, Ş. (2022). Kodlama eğitim programının 5 yaş grubu çocukların bilişsel esneklik ve bilgi-işlemsel düşünme becerilerine etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
  • Demirtaş, A. S. (2019). Stresli durumlarda bilişsel kontrol ve bilişsel esneklik: Bir ölçek uyarlama çalışması. Psikoloji Çalışmaları, 39(2), 345-368.
  • Demirtaş, A. S. (2020). Cognitive flexibility and mental well-being in Turkish adolescents: The mediating role of academic, social and emotional self-efficacy. Anales de psicología/annals of Psychology, 36(1), 111-121.
  • Dennis, J. P. ve Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4
  • Diamond, A. (2014). Understanding executive functions: What helps or hinders them and how executive functions and language development mutually support one another. The International Dyslexia Association: Perspectives on Language and Literacy. 40. 7-11.
  • Doğan-Laçin, B. G. ve Yalçın, İ. (2019). Üniversite öğrencilerinde öz-yeterlilik ve stresle başa çıkma stratejilerinin bilişsel esnekliği yordama düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 358-371.
  • Esen B. K., Özcan H. D., ve Sezgin M. (2017.) High school students’cognitive flexibility is predicted by self-efficacy and achievement. European Journal of Education Studies, 3:143-151.
  • Eskin, M. (2014). Sorun Çözme Terapisi. 3. Baskı. Ankara: HYB Yayınları.
  • Gabry, R. L., Tabri, N., Anisman, H., ve Matheson, K. (2018). Cognitive control and flexibility in the context of stress and depressive symptoms: the cognitive control and flexibility questionnaire. Frontiers in Psychology, 9, 1-19. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02219
  • Garip, S. (2023). Sosyal bilimlerde nicel araştırma geleneği üzerine kuramsal bir inceleme. International Journal of Social Science Research, 12(1), 1-19.
  • Griffin, B. ve Hesketh, B. (2003). Adaptable behaviours for successful work and career adjustment. Australian Journal of psychology, 55(2), 65-73.
  • Gülüm, İ. V. ve Dağ, İ. (2012). Tekrarlayıcı düşünme ölçeği ve bilişsel esneklik envanterinin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Derneği, 13(3), 216-223. https://yunus.hacettepe.edu.tr/~ihsandag/index_dosyalar/GulumveDag2012.pdf
  • Gündüz, B. (2013). Bağlanma stilleri, akılcı olmayan inançlar ve psikolojik belirtilerin bilişsel esnekliği yordamadaki katkıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), 2071-2085.
  • Gürbüz, Ö. (2022). UbD temelli matematik uygulamalarının yaratıcı düşünme becerileri, bilişsel esneklik ve öğrenmenin kalıcılığı üzerindeki etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
  • Hepsert, S., Dönmez, A., Şakar, İ., Cana, H., ve Ramazanoğlu, F. (2024). Satranç sporunun bilişsel esneklik ve problem çözme becerisi üzerindeki etkisi: tanımlayıcı araştırma. Türkiye Klinikleri Journal of Sports Sciences, 16(2).
  • Johnson, B.T. (2016). The Relationship Between Cognitive Flexibility, Coping, and Symptomatology in Psychotherapy [Master's Theses]. Marquette University.
  • Kabataş, M. (2020). Ergenlerde bilişsel esneklik ve başarı amaç yönelimleri ilişkisinde problemli internet kullanımının aracı rolü [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. (21. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Koca, M. (2023). Eğitsel robotik uygulamalar ve tasarım odaklı düşünme etkinliklerinin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin bilişsel esneklik, bilimsel süreç becerileri ve STEM tutumlarına etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
  • Kozaklı, H. (2006). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mersin Üniversitesi.
  • Lee, L. Y., Healy, M. P., Fischer, N. L., Tong, K., Chen, A. S., Sahakian, B. J., ve Kourtzi, Z. (2024). Cognitive flexibility training for impact in real-world settings. Current Opinion in Behavioral Sciences, 59, 101413.
  • Liem, G. (2019). Academic performance and assessment. Educational Psychology, 39(6), 708–709. doi:10.1080/ 01443410.2019.162552
  • Martin M. M., ve Anderson C. M., (1998.) The cognitive flexibility scale: three validity studies. Commun, 11:1-9.
  • Martin, M. M., ve Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports, 76, 623-626. https://doi.org/10.2466/pr0.1995.76.2.623
  • Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G. ve Group, P. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The PRISMA statement. Annals of internal medicine, 151(4), 264-269. https://doi.org/10.7326/0003-4819-151-4-200908180-00135
  • Orakçı, Ş. (2023). Türkiye’deki bilişsel esneklik konulu makalelerin incelenmesi: bir betimsel içerik analizi çalışması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(40), 1484-1507. https://doi.org/10.35675/befdergi.1275536
  • Öztürk, Ö. F. (2022). Bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programının lise öğrencilerinin sınav kaygısı, bilişsel esneklik ve dikkat düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
  • Peker, A. ve Çukadar, F. (2016). Bilişsel esneklik ile sosyal medyayı kullanmaya yönelik tutum arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 6 (2), 66-79. DOI: 10.19126/suje.03104
  • Prisma Statement (2020). PRISMA Flow diagram. https://www.prisma-statement.org/prisma-2020-flow-diagram
  • Sağer, T., Zahal O., ve Gürpınar E. (2015). Özel Yetenek Sınavına Giren Adayların Bilişsel Esneklik Düzeyleri ile Sınav Başarıları Arasındaki İlişki. The Journal of Academic Social Science Studies, 11(41), 1-25.
  • Sak, R., Sak, İ. T. Ş., Şendil, Ç. Ö., ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
  • Santana, A. N., Roazzi, A., ve Nobre, A. P. M. C. (2022). The relationship between cognitive flexibility and mathematical performance in children: A meta-analysis. Trends in neuroscience and education, 28, 100179. https://doi.org/10.1016/j.tine.2022.100179
  • Sevari, K. (2020). The mediating role of academic, social and emotional self-efficacy in the relationship between cognitive flexibility and psychological well-being. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal (RRJ), 9(5), 39-50.
  • Sevig, D. (2022). İlkokul Öğrencilerinin Bilişsel Esnekliklerinin İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ordu Üniversitesi.
  • Spiro, R. J., Feltovich, P. J., Jacobson, M. J., ve Coulson, R. L. (1992). Cognitive flexibility, constructivism, and hypertext: random access instruction for advanced knowledge acquisition in ill-structured domains. Duffy, T. M., & Jonassen, D. (Eds.). Constructivism and the technology of instruction: A conversation (pp. 57-75). Erlbaum.
  • Spiro, R. J., ve Jehng, J. C. (2012). Cognitive flexibility and hypertext: Theory and technology for the nonlinear and multidimensional traversal of complex subject matter. In Cognition, Education, and Multimedia: Exploring Ideas in High Technology (pp. 163-206). Taylor and Francis.
  • Taş, S. ve Deniz, S. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik öğrenilmiş çaresizliklerinin yordanması: problem çözme becerisi ve bilişsel esneklik. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9(3), 618-635.
  • Tekin, I. (2018). Savunmacı kötümserliğin akademik başarı, bilişsel esneklik, kaygı ve kişilik açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
  • Toraman, Ç., Çalışkan, Ç., ve Korkmaz, G. (2025). Bilişsel Esneklik Araştırmalarının Bibliyometrik Analizi ve Geleceğe Dair Görüler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (63), 315-333. https://doi.org/10.9779/pauefd.1521299

Türkiye’de Bilişsel Esneklik Konusunda Yapılmış Eğitim Araştırmalarının Analizi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 158 - 184, 25.12.2025

Ayşe Görmüş , Didem Kılıç

https://doi.org/10.47479/ihead.1761291

Öz

Bilişsel esneklik, kişilerin yeni ve beklenmedik durumlar karşısında bilişsel stratejiler geliştirme yeteneği olarak tanımlanır. Bu yetenek, öğrencilerin problem çözme, karar verme ve yaratıcı düşünme gibi becerilerinde etkili olurken, zor durumlar karşısında eğitim ve öğretim hayatına başarılı bir şekilde adapte olmalarını sağlamaktadır. Bu nedenle öğrenme ve öğretme süreçlerinde bilişsel esneklik becerisinin incelenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu araştırma, Türkiye'deki eğitim alanında bilişsel esneklik üzerine yapılan çalışmaların mevcut durumunu, zaman içerisindeki değişimini ve eğilimlerini incelemeyi amaçlamıştır. Çalışmada nitel araştırma süreci izlenmiş ve doküman analizi yapılmıştır. Bu kapsamda Prizma yönergesi kullanılarak belirlenen ölçütlere uygun 24’ü doktora tezi, 129’u yüksek lisans tezi ve 99’u makale olan 252 çalışma incelenmiştir. Elde edilen veriler; yayın türlerine, yayın yıllarına, araştırma yöntemlerine, ana bilim dallarına, çalışma gruplarına ve veri toplama araçlarına göre betimsel olarak analiz edilmiştir. Çalışmanın genel sonuçlarına göre, Türkiye'de eğitim alanında bilişsel esneklik üzerine yapılan çalışmaların sayısı artmaktadır ve çalışmaların yapıldığı ana bilim dalları çeşitlenmeye başlamıştır. Son yıllarda doktora çalışmalarında belirgin bir artış gözlenmiştir. Araştırmacılar ağırlıklı olarak nicel araştırma yöntemlerini ve form, ölçek gibi veri toplama araçlarını tercih etmektedir. Araştırma bulgularına dayanarak, bilişsel esneklik becerisini geliştirmeye yönelik deneysel ve nitel çalışmaların artırılması, multidisipliner yaklaşımların teşvik edilmesi ve eğitimin tüm paydaşlarıyla yapılacak çalışmalarla farkındalığın artırılması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel esneklik Eğitim araştırmaları Bilişsel beceri

Etik Beyan

Bu araştırma makalesi, mevcut bilimsel kaynakları analiz ettiği için etik kurul izni gerektirmemektedir ve yazım sürecinde etik ilkelere tamamen uyulmuştur.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Kaynakça

  • Akçay-Özcan, D. ve Kıran-Esen, B. (2016). Ergenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile özyeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Eurasian Education and Culture, 1(1), 1-8.
  • Alakuş, A. (2023). Lise öğrencilerinin kariyer uyumu ve bilişsel esneklik düzeyleri arasındaki ilişkide analitik düşünmenin aracı rolü [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
  • Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
  • Altunkol, F. (2017). Bilişsel esneklik eğitim programının lise öğrencilerinin bilişsel esneklik ile algılanan stres düzeylerine ve stresle başa çıkma tarzlarına etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
  • Aslan Ş, Turk F. (2022). Bilişsel esneklik ve psikolojik esneklik kavramlarının karşılaştırılması. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 14(1):119-130. doi:10.18863/pgy.917360
  • Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “likert” ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 1-24.
  • Bedel, A. ve Ulubey, E. (2015). Ergenlerde başa çıkma stratejilerinı̇ açıklamada bilişsel esnekliğin rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 291-300.
  • Beşer, R. (2024). Masallar aracılığıyla ilkokul öğrencilerinin bilişsel esneklik becerilerinin geliştirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
  • Bilgin, M. (2009a). Bilişsel esnekliği yordayan bazı değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36):142-157.
  • Bilgin, M. (2009b). Developing a cognitive flexibility scale: Validity an reliability studies. Social Behavior and Personality, 37(3), 343-354. https://doi.org/10.2224/sbp.2009.37.3.343
  • Bilgin, M. (2017). Ergenlerin beş faktör kişilik özelliği ile bilişsel esneklik ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 945-954.
  • Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları
  • Camcı-Erdoğan, S. (2018). Üstün zekalılar öğretmenliği adaylarının bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 77-96. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.465710
  • Cañas, J., Fajardo, I., ve Salmeron, L. (2006). Cognitive flexibility. International encyclopedia of ergonomics and human factors, 1(3), 297-301.
  • Cañas, J., Quesada, J. F., Antolí, A., ve Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Ergonomics, 46(5), 482–501. https://doi.org/10.1080/0014013031000061640
  • Cheng, J. ve Koszalka, T. (2016). Cognitive flexibility theory and its application to learning resources. (Concept paper) Retrieved from: http://ridlr.syr.edu/publications/
  • Çalık, M., ve Sözbilir, M. (2014). İçerik Analizi Parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39 (174), 33-38. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412
  • Çelikkaleli, Ö. (2014). Bilişsel esneklik ölçeği ’nin geçerlik ve güvenirliği. Eğitim ve Bilim, 39(176) 339-346.
  • Çetin, İ., Padır, M. A., ve Çoğaltay, N. (2023). Okul müdürlerinin bilişsel esneklikleri ile etkili problem çözme becerileri arasındaki ilişki: bir kanonik korelasyon analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(5), 2442-2457. https://doi.org/10.15869/itobiad.1260559
  • Değirmenci, Ş. (2022). Kodlama eğitim programının 5 yaş grubu çocukların bilişsel esneklik ve bilgi-işlemsel düşünme becerilerine etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
  • Demirtaş, A. S. (2019). Stresli durumlarda bilişsel kontrol ve bilişsel esneklik: Bir ölçek uyarlama çalışması. Psikoloji Çalışmaları, 39(2), 345-368.
  • Demirtaş, A. S. (2020). Cognitive flexibility and mental well-being in Turkish adolescents: The mediating role of academic, social and emotional self-efficacy. Anales de psicología/annals of Psychology, 36(1), 111-121.
  • Dennis, J. P. ve Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4
  • Diamond, A. (2014). Understanding executive functions: What helps or hinders them and how executive functions and language development mutually support one another. The International Dyslexia Association: Perspectives on Language and Literacy. 40. 7-11.
  • Doğan-Laçin, B. G. ve Yalçın, İ. (2019). Üniversite öğrencilerinde öz-yeterlilik ve stresle başa çıkma stratejilerinin bilişsel esnekliği yordama düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 358-371.
  • Esen B. K., Özcan H. D., ve Sezgin M. (2017.) High school students’cognitive flexibility is predicted by self-efficacy and achievement. European Journal of Education Studies, 3:143-151.
  • Eskin, M. (2014). Sorun Çözme Terapisi. 3. Baskı. Ankara: HYB Yayınları.
  • Gabry, R. L., Tabri, N., Anisman, H., ve Matheson, K. (2018). Cognitive control and flexibility in the context of stress and depressive symptoms: the cognitive control and flexibility questionnaire. Frontiers in Psychology, 9, 1-19. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02219
  • Garip, S. (2023). Sosyal bilimlerde nicel araştırma geleneği üzerine kuramsal bir inceleme. International Journal of Social Science Research, 12(1), 1-19.
  • Griffin, B. ve Hesketh, B. (2003). Adaptable behaviours for successful work and career adjustment. Australian Journal of psychology, 55(2), 65-73.
  • Gülüm, İ. V. ve Dağ, İ. (2012). Tekrarlayıcı düşünme ölçeği ve bilişsel esneklik envanterinin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Derneği, 13(3), 216-223. https://yunus.hacettepe.edu.tr/~ihsandag/index_dosyalar/GulumveDag2012.pdf
  • Gündüz, B. (2013). Bağlanma stilleri, akılcı olmayan inançlar ve psikolojik belirtilerin bilişsel esnekliği yordamadaki katkıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), 2071-2085.
  • Gürbüz, Ö. (2022). UbD temelli matematik uygulamalarının yaratıcı düşünme becerileri, bilişsel esneklik ve öğrenmenin kalıcılığı üzerindeki etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
  • Hepsert, S., Dönmez, A., Şakar, İ., Cana, H., ve Ramazanoğlu, F. (2024). Satranç sporunun bilişsel esneklik ve problem çözme becerisi üzerindeki etkisi: tanımlayıcı araştırma. Türkiye Klinikleri Journal of Sports Sciences, 16(2).
  • Johnson, B.T. (2016). The Relationship Between Cognitive Flexibility, Coping, and Symptomatology in Psychotherapy [Master's Theses]. Marquette University.
  • Kabataş, M. (2020). Ergenlerde bilişsel esneklik ve başarı amaç yönelimleri ilişkisinde problemli internet kullanımının aracı rolü [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. (21. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Koca, M. (2023). Eğitsel robotik uygulamalar ve tasarım odaklı düşünme etkinliklerinin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin bilişsel esneklik, bilimsel süreç becerileri ve STEM tutumlarına etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
  • Kozaklı, H. (2006). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mersin Üniversitesi.
  • Lee, L. Y., Healy, M. P., Fischer, N. L., Tong, K., Chen, A. S., Sahakian, B. J., ve Kourtzi, Z. (2024). Cognitive flexibility training for impact in real-world settings. Current Opinion in Behavioral Sciences, 59, 101413.
  • Liem, G. (2019). Academic performance and assessment. Educational Psychology, 39(6), 708–709. doi:10.1080/ 01443410.2019.162552
  • Martin M. M., ve Anderson C. M., (1998.) The cognitive flexibility scale: three validity studies. Commun, 11:1-9.
  • Martin, M. M., ve Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports, 76, 623-626. https://doi.org/10.2466/pr0.1995.76.2.623
  • Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G. ve Group, P. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The PRISMA statement. Annals of internal medicine, 151(4), 264-269. https://doi.org/10.7326/0003-4819-151-4-200908180-00135
  • Orakçı, Ş. (2023). Türkiye’deki bilişsel esneklik konulu makalelerin incelenmesi: bir betimsel içerik analizi çalışması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(40), 1484-1507. https://doi.org/10.35675/befdergi.1275536
  • Öztürk, Ö. F. (2022). Bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programının lise öğrencilerinin sınav kaygısı, bilişsel esneklik ve dikkat düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
  • Peker, A. ve Çukadar, F. (2016). Bilişsel esneklik ile sosyal medyayı kullanmaya yönelik tutum arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 6 (2), 66-79. DOI: 10.19126/suje.03104
  • Prisma Statement (2020). PRISMA Flow diagram. https://www.prisma-statement.org/prisma-2020-flow-diagram
  • Sağer, T., Zahal O., ve Gürpınar E. (2015). Özel Yetenek Sınavına Giren Adayların Bilişsel Esneklik Düzeyleri ile Sınav Başarıları Arasındaki İlişki. The Journal of Academic Social Science Studies, 11(41), 1-25.
  • Sak, R., Sak, İ. T. Ş., Şendil, Ç. Ö., ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
  • Santana, A. N., Roazzi, A., ve Nobre, A. P. M. C. (2022). The relationship between cognitive flexibility and mathematical performance in children: A meta-analysis. Trends in neuroscience and education, 28, 100179. https://doi.org/10.1016/j.tine.2022.100179
  • Sevari, K. (2020). The mediating role of academic, social and emotional self-efficacy in the relationship between cognitive flexibility and psychological well-being. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal (RRJ), 9(5), 39-50.
  • Sevig, D. (2022). İlkokul Öğrencilerinin Bilişsel Esnekliklerinin İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ordu Üniversitesi.
  • Spiro, R. J., Feltovich, P. J., Jacobson, M. J., ve Coulson, R. L. (1992). Cognitive flexibility, constructivism, and hypertext: random access instruction for advanced knowledge acquisition in ill-structured domains. Duffy, T. M., & Jonassen, D. (Eds.). Constructivism and the technology of instruction: A conversation (pp. 57-75). Erlbaum.
  • Spiro, R. J., ve Jehng, J. C. (2012). Cognitive flexibility and hypertext: Theory and technology for the nonlinear and multidimensional traversal of complex subject matter. In Cognition, Education, and Multimedia: Exploring Ideas in High Technology (pp. 163-206). Taylor and Francis.
  • Taş, S. ve Deniz, S. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik öğrenilmiş çaresizliklerinin yordanması: problem çözme becerisi ve bilişsel esneklik. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9(3), 618-635.
  • Tekin, I. (2018). Savunmacı kötümserliğin akademik başarı, bilişsel esneklik, kaygı ve kişilik açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
  • Toraman, Ç., Çalışkan, Ç., ve Korkmaz, G. (2025). Bilişsel Esneklik Araştırmalarının Bibliyometrik Analizi ve Geleceğe Dair Görüler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (63), 315-333. https://doi.org/10.9779/pauefd.1521299
Toplam 58 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Alan Eğitimleri (Diğer)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Ayşe Görmüş 0000-0003-4360-9855

Didem Kılıç 0000-0002-2250-8580

Gönderilme Tarihi 8 Ağustos 2025
Kabul Tarihi 23 Ekim 2025
Yayımlanma Tarihi 25 Aralık 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Görmüş, A., & Kılıç, D. (2025). Türkiye’de Bilişsel Esneklik Konusunda Yapılmış Eğitim Araştırmalarının Analizi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10(2), 158-184. https://doi.org/10.47479/ihead.1761291
Değerli Meslektaşlarımız,
IHEAD'ın son sayısının (Cilt 10-Sayı 2) yayımlandığını bildirmekten mutluluk duymaktayız. Sayının yayımlanmasında emeği geçen editör kurulu üyelerine, hakemlere ve yazarlara değerli katkılarından dolayı özel teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca, IHEAD'ın gelecek sayısını (Cilt 11-Sayı 1) Haziran 2026 itibariyle yayımlamayı planlamaktayız. Ocak 2024 tarihinden itibaren dergimize Türkçe makalelerin yanı sıra İngilizce makaleler de kabul etmekteyiz. Eğitimle ile ilgili makalelerinizi değerlendirmekten büyük bir memnuniyet duyacağımızı bildirir katkılarınız için şimdiden teşekkür ederiz.
Editör Kurulu
Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi (IHEAD) by Aksaray Üniversitesi Eğitim Fakültesi içeriği CC BY-NC-SA 4.0. lisansına sahiptir.
by-nc-sa.svg

Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi (IHEAD) dünyada araştırmacılar, yayıncılar ve bilim insanları tarafından en fazla kullanılan benzerlik yazılımlarından birisi olan iThenticate'i kullanmaktadır.

ithenticate-badge-rec-reverse.jpg


Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi (IHEAD) açık erişimli bir dergidir.
Open-Access-logo.png