Öz
Kaynakça
- Adıvar, A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim, 4. Baskı, İstanbul.
- Ahmed, S., Filipoviç, N. (2004). “The Sultan’s Syllabus: A Curriculum fort the Ottoman Imperial Medreses Prescribed in a Ferman of Kanuni Süleyman Dated 973/1565”, Studia Islamica, V. 98/99, pp. 183-218.
- Ahmet Cevdet Paşa. (2018). Tarih-i Cevdet, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul.
- Ahterî Mustafa Efendi. (2009). Ahterî-i Kebir, haz. Ahmet Kırkkılıç-Yusuf Sancak, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Akyüz, Y. (2015). Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayınları, Ankara.
- Anadol, C., Abbasova, F. (2002). Türk Kültür ve Medeniyeti, Bilge Karınca Yayınları, İstanbul.
- Bayraktar, M. (2017). İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 45- 55, Ankara.
- Bilge, M. (1984). İlk Osmanlı Medreseleri, s.140-148, 213 – 231, İstanbul Edebiyat Fakültesi Basımevi.
- Bingöl, A. (2000). “İsâgûcî”, İslam Ansiklopedisi, c.22, s. 488 – 492, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Bolay, S. H. (2011). Osmanlı Düşünce Dünyası, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Canım, R. (2018). Latîfî: Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Coşkun, V.S. (2012). “Toderini, Gian Battista”, İslam Ansiklopedisi, C. 41, s. 208 – 209, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Çelebioğlu, A. (1996). Muhammediye I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Faroqhi, S. (1973). “Social Mobility Among The Ottoman ‘Ulemâ in the Late Sixteenth Century”, International Journal of Middle Esat Studies, V. 4, No.2, April,s. 204-218. Gelibolulu Mustafa Âli. (2003). Künhü’l-Ahbâr: Fatih Sultan Mehmet Devri, c. II, haz. M. Hüdai Şentürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Güldaş, A. (1996). Halil-nâme, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Gündüz, M. (2015). Osmanlı Eğitim Mirası, Doğu-Batı yayınları, Ankara.
- Halaçoğlu, Y. (1994). “Osmanlılarda İlim, Din ve Sosyal Müesseseler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C. 12, TTK Yayınları, Konya.
- Hammer-Purgstall, J. Von. (1827). Geschichte des osmanischen Reiches, grossentheils aus bisher unbenützen Handschriften und Archiven: Erster Band: Von der der Gründung des osmanischen Reiches bis zur Eroberung Constantinopels, 1300–1453 (in German). C. A. Hartleben, Pest.
- Hersh, R. (1993). “Proving is Convincing and Explaning”, Educational Studies in Mathematics, 24(4), 389-399.
- İhsanoğlu, E. (1999). “Osmanlı Bilimine Toplu Bakış”, Osmanlı (Bilim), C. 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- İhsanoğlu. E. (1999). “Osmanlı Eğitim ve Bilim Kurumları”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, C: 1, İstanbul.
- İzgi, C. (2019). Osmanlı Medreselerinde İlim: Riyâzî ve Tabiî İlimler, Küre Yayınları, İstanbul.
- Kazıcı, Z. (1999). “Osmanlı Eğitim ve Öğretim Sisteminde Genel Medreseler”, Osmanlı (Toplum), C. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Kılıç, F. (2010). Âşık Çelebi’nin Meşâirü’ş-Şuarâ, 172 a., haz. Filiz Kılıç, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
- Kuran, A.(1969). Anadolu Medreseleri, C: I, TTK Yayınları, Ankara.
- Mossensohn M.S. (2019). Osmanlı’da Bilim: Kültürel Yaratı ve Bilgi Alışverişi (Science Among The Ottomans: The Culturel Creation and Exchange of Knowledge), çev. Kübra Oğuz, Doğu-Batı Yayınları, Ankara.
- Oxford American Dictionary. (1980). E. Ehrlich, S. B. Flexner, G. Carruth, J. M. Hawkins (Eds). New York, NY: Avon Şemsettin Sâmi (1317). Kâmus-i Türkî, s. 613, madde sıra no: 3, İkdâm Matbaası, Dersaadet (İstanbul).
- Talas, M.A. (2000). Nizamiyye Medresesi, (çev. Sadık Cihan), Samsun.
- Togan, Z.V. (2019). Umûmî Türk Tarihine Giriş: En Eski Devirlerden XVI. Asra Kadar, s.523-524, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. Topdemir, H.G. (2010). Farâbî, Say Yayınları, İstanbul.
- Unan, F. (1999). “Osmanlılarda Medrese Eğitimi”, Osmanlı (Toplum), C. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı Tarihi: Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Hakkında Bir Mukaddime İle Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan İstanbul’un Fethine Kadar, C.I, s. 522, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Uzunçarşılı, İ. H.(1988). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara.
- Ünver, İ. (1983). Ahmedî – İskendernâme: İnceleme- Tıpkıbasım, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- William James Redhouse El-İngilizî. (2016). Müntehebât-ı Lügat-i Osmaniye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Yavuz, H. (2009). Türkiye’nin Zihin Tarihi: Kâtip Çelebi ve Mîzânü’l- Hakk, Timaş Yayınları, İstanbul.
ERKEN DÖNEM OSMANLI MEDRESELERİNDEKİ EĞİTİM PROGRAMLARININ TESPİTİNDE EDEBÎ METİNLERİN ROLÜ: ABDÜLVÂSİ ÇELEBİ’NİN HALİL-NÂME MESNEVİSİ ÖRNEĞİ
Öz
Türk eğitim tarihi çalışmaları kapsamında Osmanlı devri medreselerindeki eğitim programlarına dair araştırmalar, uzun bir müddet çeşitli etkenlerle göz ardı edilmesine karşın son yıllarda artış göstermektedir. Bu çalışmaların yakın zamana kadar göz ardı edilmesinin sebepleri arasında birincil kaynakların erişilmesinde yaşanan zorluklar en önemli etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle alfabe değişikliğinden ötürü kaynak eserlere erişim noktasında yaşanan problemler, Osmanlı medreselerindeki eğitim programlarına dair geniş kapsamlı ve bütüncül kanaatlere ulaşma imkânını da olumsuz yönde etkilemektedir. Bu sebeple uzak tarihsel dönemlerin eğitim programları üzerinde yapılan çalışmalarda daha net çıkarımlara ve yeni bakış açılarına ulaşmak için disiplinler arası çalışmalardan ve farklı bilim alanlarının kaynak eserlerinden faydalanmak büyük önem arz etmektedir. Eğitim tarihi özelinde daha yetkin kanaatlere ve geniş bakış açılarına ulaşmak için büyük fayda sağlayacak kaynaklardan biri de edebî metinlerdir. Çünkü edebî metinler, sadece kaleme alındıkları zamanın kültür anlayışını değil, devrin siyasi konjonktürünü, sosyolojisini, iktisâdi şartlarını ve düşünce dünyasına dayalı ilmî temelleri hakkında yeni düşünce kanallarını açacak bilgileri barındırması bakımından büyük önem taşımaktadır. Bir devrin eğitim anlayışının da, o devrin düşünce ikliminden ve zihinsel arka planından ayrı düşünülmesi mümkün değildir. Bu sebeple birincil kaynaklarında yetersizlik ve belirsizlik olan uzak tarihsel dönemlerin eğitim öğretim anlayışlarının ve müfredat programlarının tespitinde, o dönemin fikri hususiyetlerini ve düşünce iklimini bütüncül bir mahiyette bünyesinde barındıran edebi metinler önemli bir araştırma kaynağı olarak düşünülebilir. Bu çalışmada on dördüncü ve on beşinci asırları kapsayan erken dönem Osmanlı medreselerindeki eğitim programlarının tespitinde, aynı tarihsel dönemde yazılmış olan edebî metinlerin faydalı olabileceği fikri, Abdülvâsi Çelebi’nin on beşinci asırda kaleme aldığı Halil-nâme mesnevisinden hareketle tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Medrese bilim tarihi edebiyat eğitim programı Osmanlı eğitim tarihi
Kaynakça
- Adıvar, A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim, 4. Baskı, İstanbul.
- Ahmed, S., Filipoviç, N. (2004). “The Sultan’s Syllabus: A Curriculum fort the Ottoman Imperial Medreses Prescribed in a Ferman of Kanuni Süleyman Dated 973/1565”, Studia Islamica, V. 98/99, pp. 183-218.
- Ahmet Cevdet Paşa. (2018). Tarih-i Cevdet, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul.
- Ahterî Mustafa Efendi. (2009). Ahterî-i Kebir, haz. Ahmet Kırkkılıç-Yusuf Sancak, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Akyüz, Y. (2015). Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayınları, Ankara.
- Anadol, C., Abbasova, F. (2002). Türk Kültür ve Medeniyeti, Bilge Karınca Yayınları, İstanbul.
- Bayraktar, M. (2017). İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 45- 55, Ankara.
- Bilge, M. (1984). İlk Osmanlı Medreseleri, s.140-148, 213 – 231, İstanbul Edebiyat Fakültesi Basımevi.
- Bingöl, A. (2000). “İsâgûcî”, İslam Ansiklopedisi, c.22, s. 488 – 492, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Bolay, S. H. (2011). Osmanlı Düşünce Dünyası, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Canım, R. (2018). Latîfî: Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Coşkun, V.S. (2012). “Toderini, Gian Battista”, İslam Ansiklopedisi, C. 41, s. 208 – 209, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Çelebioğlu, A. (1996). Muhammediye I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Faroqhi, S. (1973). “Social Mobility Among The Ottoman ‘Ulemâ in the Late Sixteenth Century”, International Journal of Middle Esat Studies, V. 4, No.2, April,s. 204-218. Gelibolulu Mustafa Âli. (2003). Künhü’l-Ahbâr: Fatih Sultan Mehmet Devri, c. II, haz. M. Hüdai Şentürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Güldaş, A. (1996). Halil-nâme, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Gündüz, M. (2015). Osmanlı Eğitim Mirası, Doğu-Batı yayınları, Ankara.
- Halaçoğlu, Y. (1994). “Osmanlılarda İlim, Din ve Sosyal Müesseseler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C. 12, TTK Yayınları, Konya.
- Hammer-Purgstall, J. Von. (1827). Geschichte des osmanischen Reiches, grossentheils aus bisher unbenützen Handschriften und Archiven: Erster Band: Von der der Gründung des osmanischen Reiches bis zur Eroberung Constantinopels, 1300–1453 (in German). C. A. Hartleben, Pest.
- Hersh, R. (1993). “Proving is Convincing and Explaning”, Educational Studies in Mathematics, 24(4), 389-399.
- İhsanoğlu, E. (1999). “Osmanlı Bilimine Toplu Bakış”, Osmanlı (Bilim), C. 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- İhsanoğlu. E. (1999). “Osmanlı Eğitim ve Bilim Kurumları”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, C: 1, İstanbul.
- İzgi, C. (2019). Osmanlı Medreselerinde İlim: Riyâzî ve Tabiî İlimler, Küre Yayınları, İstanbul.
- Kazıcı, Z. (1999). “Osmanlı Eğitim ve Öğretim Sisteminde Genel Medreseler”, Osmanlı (Toplum), C. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Kılıç, F. (2010). Âşık Çelebi’nin Meşâirü’ş-Şuarâ, 172 a., haz. Filiz Kılıç, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
- Kuran, A.(1969). Anadolu Medreseleri, C: I, TTK Yayınları, Ankara.
- Mossensohn M.S. (2019). Osmanlı’da Bilim: Kültürel Yaratı ve Bilgi Alışverişi (Science Among The Ottomans: The Culturel Creation and Exchange of Knowledge), çev. Kübra Oğuz, Doğu-Batı Yayınları, Ankara.
- Oxford American Dictionary. (1980). E. Ehrlich, S. B. Flexner, G. Carruth, J. M. Hawkins (Eds). New York, NY: Avon Şemsettin Sâmi (1317). Kâmus-i Türkî, s. 613, madde sıra no: 3, İkdâm Matbaası, Dersaadet (İstanbul).
- Talas, M.A. (2000). Nizamiyye Medresesi, (çev. Sadık Cihan), Samsun.
- Togan, Z.V. (2019). Umûmî Türk Tarihine Giriş: En Eski Devirlerden XVI. Asra Kadar, s.523-524, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. Topdemir, H.G. (2010). Farâbî, Say Yayınları, İstanbul.
- Unan, F. (1999). “Osmanlılarda Medrese Eğitimi”, Osmanlı (Toplum), C. 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
- Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı Tarihi: Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Hakkında Bir Mukaddime İle Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan İstanbul’un Fethine Kadar, C.I, s. 522, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Uzunçarşılı, İ. H.(1988). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara.
- Ünver, İ. (1983). Ahmedî – İskendernâme: İnceleme- Tıpkıbasım, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- William James Redhouse El-İngilizî. (2016). Müntehebât-ı Lügat-i Osmaniye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Yavuz, H. (2009). Türkiye’nin Zihin Tarihi: Kâtip Çelebi ve Mîzânü’l- Hakk, Timaş Yayınları, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Eğitim Üzerine Çalışmalar |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Mart 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020Cilt: 5 Sayı: 1 |
IHEAD'ın son sayısının (Cilt 9-Sayı 1) yayımlandığını bildirmekten mutluluk duymaktayız. Sayının yayımlanmasında emeği geçen editör kurulu üyelerine, hakemlere ve yazarlara değerli katkılarından dolayı özel teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca, IHEAD'ın gelecek sayısını (Cilt 9-Sayı 2) Aralık 2024 itibariyle yayımlamayı planlamaktayız. Ocak 2024 itibariyle dergimize Türkçe makalelerin yanı sıra İngilizce makaleler de kabul etmekteyiz. Eğitimle ile ilgili makalelerinizi değerlendirmekten büyük bir memnuniyet duyacağımızı bildirir katkılarınız için şimdiden teşekkür ederiz.
Editör Kurulu
