Araştırma Makalesi
Yazınsal Nitelikli Metinlere Dayalı Eleştirel Okuma Eğitiminin Öğrencilerin Okuduğunu Anlama ve Eleştirel Düşünme Becerisi Üzerine Etkisi
Öz
Bu araştırmanın amacı, yazınsal nitelikli metinlere dayalı eleştirel okuma eğitiminin ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama ve eleştirel düşünme becerilerine etkisini ve bu öğrencilerin eleştirel okuma uygulamaları hakkındaki görüşlerini belirlemektir. Basit deneysel yöntem (tek grup, ön test-müdahale-son test) kullanılan araştırmanın çalışma grubunu, Aksaray ili Gülağaç ilçesinde bir ortaokulda öğrenim görmekte olan ve uygun durum örnekleme yoluyla seçilen 15 altıncı sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın nicel boyutunda veri toplama aracı olarak “Okuduğunu Anlama ve Eleştirel Düşünme Başarı Ölçeği” kullanılmış, nitel kısmında ise öğrencilerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda elde edilen verilerin analizinde SPSS 20.00 paket programından yararlanılmıştır. Nitel boyutunda ise elde edilen verilerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın nicel sonuçları, yazınsal nitelik metinlere dayalı eleştirel okuma eğitiminin öğrencilerin okuduğunu anlama ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirdiğini göstermektedir. Nitel sonuçlar ise, eleştirel okuma uygulamalarının öğrencilerin okumaya karşı olan ilgilerini, derse karşı olan tutumlarını olumlu etkilediğini; anlama ve düşünme becerileri üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
yazınsal nitelikli metin eleştirel okuma okuduğunu anlama eleştirel düşünme beceri
Kaynakça
- Adalı, O. (2010). (2010). Etkileşimli ve eleştirel okuma teknikleri. İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
- Akyol, A. (2011). 2005 ilköğretim ikinci kademe Türkçe dersi öğretim programında eleştirel okuma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
- Amanvermez İncirkuş, F. ve Beyreli, L. (2019). Öyküleyici metinler aracılığıyla eleştirel düşünme becerilerini değerlendirmeye yönelik bir rubrik. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 597-629.
- Aslan, C. (2010). Düşünme becerilerini geliştirici dil ve edebiyat öğretimi ortamları –Bir eğitim durumu örneği-. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 127-152.
- Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11.
- Ateş, S. (2013). Eleştirel okuma ve bir beceri olarak öğretimi. Turkish Journal of Education, 2(3), 40-49.
- Aydın, B. (2020). Altı şapkalı düşünme tekniğinin ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerini geliştirmelerine etkisi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
- Aydın, E., Erol, S., & Kaya, M. (2020). Eleştirel okuma yönteminin okuduğunu anlamaya etkisi. Çukurova Araştırmaları, 6(1), 141-150.
- Basmaz, I. ve Kutlu, Ö. (2021). Eleştirel düşünme eğilimlerinin okuduğunu anlama, öğrenci, aile ve ev ortamı değişkenleri bağlamında incelenmesi. Dijital Ölçme ve Değerlendirme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 100-118. https://doi.org/10.29329/dmer.2021.409.2
- Bayraktar, M. (2012). Şematik öğrenme modelinin eleştirel okuma becerisini geliştirmeye etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
- Başoğlu, N. ve Mutlu, B. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin eleştirel düşünme eğitimine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 983-998.
- Belet, Ş. D. (2011). Eleştirel okuma becerisinin geliştirilmesinde hikâye anlatma yönteminin kullanımı: Öğretim deneyi uygulaması, Bilig, 59, 67-96.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
- Çakır, N. (2013). Üniversite eğitiminin üst düzey düşünme becerilerinin gelişimine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Çam, B. (2006). İlköğretim öğrencilerinin görsel okuma düzeyleri ile okuduğunu anlama, eleştirel okuma ve Türkçe dersi akademik başarıları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
- Çer, E. (2016). Türkçe öğretiminde çocuğa görelik ilkesine uygun edebiyat yapıtlarının önemi. İlköğretim Online, 15(4), 1399-1410.
- Çifçi, M. (2006). Eleştirel okuma. Belleten,54(1), 55-80.
- Demir, R. (2017). 7. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
- Demir, R. ve Kan, M. O. (2017). 7. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 666-682.
- Duran, E. (2013). Türkçe Dersi Öğretim Programlarında eleştirel okuma. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 6(2), 351-365.
- Emiroğlu, H. (2014). Eleştirel okuma öğretiminin eleştirel okuma becerisine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
- Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. TÜBAR, XXXII, 127-146.
- Güneş, G. (2019). Eleştirel düşünme temelli dinleme / izleme eğitiminin eleştirel dinleme / izlemeye etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Gürer, N. (2021). Yaratıcı okuma etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, yaratıcı okuma, akıcı okuma ve eleştirel okuma becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
- Güzel, İ. (2022). Eleştirel düşünme becerisi öğretiminin ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerine ve Türkçe dersine yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- Hotaman, D. (2020). Eleştirel düşünme becerisi açısından öğrenme kuramları, öğrenme ortamları ve öğretmen davranışlarının incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(72), 637-647.
- Işık Aydın, R. (2017). Eleştirel okuma ve tartışarak okuma yöntemlerinin 6. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeyine etkisi (Muş ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- İncirkuş, F. A. (2018). Bilişsel farkındalık stratejilerinin okuduğunu anlama ve eleştirel düşünmeye etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Karabay, A. (2012). Eleştirel okuma-yazma eğitiminin Türkçe öğretmeni adaylarının akademik başarılarına ve eleştirel okuma-yazma düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- Karadeniz, A. (2014). Eleştirel okuma özyeterlilik algısı ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 113 – 140.
- Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish Studies, 5(3), 1566-1593.
- Kılavuz, Ş. (2020). Türkçe öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının eleştirel okuma düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
- Kıran, M. S. (2019). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme beceri düzeyleri ile okuduğunu anlama başarı durumları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- MEB (2019). Türkçe dersi (1-8. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
- Mete, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 492-509.
- Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. London: Sage Publications.
- Okur, T. (2019). Okuma çemberlerinin ilkokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
- Özdemir, E. (2013). Eleştirel okuma. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Özdemir, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel okuma özyeterlikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(7), 41-55.
- Özensoy, A. U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel düşünme becerisine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Özgen Tuncer, Ç. (2010). Türkçe dersinde üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesi. http://www.ogretmen.info/makale/23.pdf sayfasından erişilmiştir.
- Özonat, Z. (2019). Çoklu ortama dayalı eleştirel okuma eğitiminin 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- Sadioğlu, Ö. ve Bilgin, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile cinsiyet ve anne-baba eğitim durumu arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 7(3), 814-822.
- Semerci, Ç. (2003). Eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 28(127), 64-70.
- Sever, S., Kaya, Z., & Aslan, C. (2006). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. İzmir: Tudem Yayınları.
- Şahin, G. (2019). Bibliyoterapiye dayalı okuma programının benlik algısı ve eleştirel okuma düzeyine etkisi. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
- Paul, R. ve Elder, L. (2006). The miniature guide to critical thinking: Concepts and tools. Tomales, CA: The Foundation for Critical Thinking. https://www.criticalthinking.org/files/Concepts_Tools.pdf sayfasından erişildi.
- Thistlethwaite, L. L. (1990). Critical readıng for at-risk students, Jornal of Readıng, 12: 586-593.
- Toğçuoğlu Ünal, F. ve Sever, A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel okumaya yönelik özyeterlik algıları. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(6), 33-42.
- Türkben, T. ve Temizyürek, F. (2018). Etkileşimsel okuma modelini temel alan Türkçe öğretiminin öğrencilerin okuduğunu anlama becerileri üzerine etkisi. Turkish Studies, 13(4), 1237-1268.
- Türkben, T. (2019a). Etkin bir okuma becerisi öğretim modelini temel alan izlence: Etkileşimsel okuma modeli. ZfWT, 11(1), 141-163.
- Türkben, T. (2019b). Eleştirel okuma eğitimi doğrultusunda metin ve etkinlik tasarımı. S. Şen ve M. Mangır (Ed.). XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde s. 2158-21-71, Samsun.
- Türkben, T. ve Temizyürek, F. (2020). Türkçe öğretiminde yazınsal nitelikli metinlerin önemi: Bir olgubilim çalışması. International Journal of Language Academy, 8(3), 1-15.
- Türkben, T. (2021). Okuma eğitimi. F. Temizyürek ve T. Türkben (Ed.) Türkçe öğretimine genel bir bakış el kitabı içinde (s.93-156). Pegem Akademi.
- Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Ankara: Nobel.
- Ünal, E. (2006). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile okuduğunu anlama ve okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
- Yalçıntaş, E. (2014). İlkokullarda eleştirel okuma eğitiminin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yetgin, A. (2020). İlkokulda okuduğunu anlama yaratıcı okuma eleştirel düşünme ve üstbilişsel farkındalık: İlişkisel tarama modelinde bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kırıkkale.
- Yücelşen, N. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan “düzenlenmiş” ve “kısaltılmış” yazınsal metinlerin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Toplam 60 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 31 Aralık 2022 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Ağustos 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 7 Sayı: 2 |
Değerli Meslektaşlarımız,
IHEAD'ın son sayısının (Cilt 8-Sayı 2) yayımlandığını bildirmekten mutluluk duyarız. Sayının yayımlanmasında emeği geçen editör kurulu üyelerine, hakemlere ve yazarlara değerli katkılarından dolayı özel teşekkürlerimizi ifade etmek isteriz. Ayrıca, IHEAD'ın gelecek sayısını (Cilt 9-Sayı 1) haziran 2024 itibariyle yayımlamayı planlamaktayız. Ocak 2024 itibariyle dergimize Türkçe makalelerin yanı sıra İngilizce makaleler de kabul edeceğiz. Eğitimle ile ilgili makalelerinizi değerlendirmekten büyük bir memnuniyet duyacağımızı belirtmek isteriz. Katkılarınız için şimdiden teşekkür ederiz.
Editör Kurulu
IHEAD'ın son sayısının (Cilt 8-Sayı 2) yayımlandığını bildirmekten mutluluk duyarız. Sayının yayımlanmasında emeği geçen editör kurulu üyelerine, hakemlere ve yazarlara değerli katkılarından dolayı özel teşekkürlerimizi ifade etmek isteriz. Ayrıca, IHEAD'ın gelecek sayısını (Cilt 9-Sayı 1) haziran 2024 itibariyle yayımlamayı planlamaktayız. Ocak 2024 itibariyle dergimize Türkçe makalelerin yanı sıra İngilizce makaleler de kabul edeceğiz. Eğitimle ile ilgili makalelerinizi değerlendirmekten büyük bir memnuniyet duyacağımızı belirtmek isteriz. Katkılarınız için şimdiden teşekkür ederiz.
Editör Kurulu
Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi (IHEAD) by Aksaray Üniversitesi Eğitim Fakültesi içeriği CC BY-NC-SA 4.0. lisansına sahiptir.
Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi (IHEAD) dünyada araştırmacılar, yayıncılar ve bilim insanları tarafından en fazla kullanılan benzerlik yazılımlarından birisi olan iThenticate'i kullanmaktadır.
Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi (IHEAD) açık erişimli bir dergidir.
